Фото ашық дереккөзден
Қазақстандағы «Сапалы білім – Білімді ұлт» ұлттық жобасы 2021 жылы білім сапасын арттыру мақсатында қабылданған болатын. Алайда, Қазақстан Республикасының үкіметі жобаның 2025 жылы аяқталуын күтпей, 2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап оны жою туралы шешім қабылдады. Осы орайда Ult.kz порталы аталған жоба білім беру жүйесін нығайтты ма деген сұраққа жауап іздеп көрді.
Аталған бағдарламаның бірінші мақсаты мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың қолжетімділігі мен сапасын қамтамасыз ету болды. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесінде мектепке дейінгі ұйымдардың (МДҰ) желісі жыл сайын артып келеді. «Балаға ақша» қағидаты бойынша ваучерлік қаржыландыру арқылы мемлекеттік тапсырыстарды орналастыру арқылы мектепке дейінгі мекемелер желісін дамыту бойынша жұмыстар жүргізілді. 2025 жылға қарай 2 жастан 6 жасқа дейінгі балаларды 95 пайызға, 3 жастан 6 жасқа дейінгі балаларды қамтуды 100 пайызға қамтамасыз ету жоспарланған болатын.
Ал екінші мақсаты – орта білім беру сапасын арттыру: Қазақстандағы өңірлер, қала және ауыл мектептері арасындағы білім сапасының алшақтығын азайту (PISA).
Осы міндетті жүзеге асыру аясында облыстар, қала және ауыл мектептері, әр тілде оқытатын мектептер арасында білім сапасын теңестіру бойынша кешенді шаралар қабылданды. Білімді қалпына келтіру бағдарламалары іске асырылып, осал мектептерді қолдау мен дамыту жүйесі енгізілді.
Үшінші мақсат – мектептерді жайлы, қауіпсіз және заманауи білім беру ортасымен қамтамасыз ету. Тапшылықты азайту және бір және екі ауысымдық мектептерге көшу үшін 2025 жылға дейін 1000 мектеп салу жоспарланды. Ал төртінші мақсат – қолжетімді және сапалы техникалық және кәсіптік білім беруді қамтамасыз ету болса, бесінші мақсат – қазақстандық жоғары оқу орындарының бәсекеге қабілеттілігін арттыру. Жоғары білім беру жүйесінде 106 азаматтық емес ЖОО-ның 32-сі (30%) бірлескен білім беру бағдарламалары мен қос дипломдық бағдарламаларды жүзеге асырады.
Қазақстандық жоғары білімнің ең үлкен проблемасы – облыс орталықтарында бәсекеге қабілетті жоғары оқу орындарының жоқтығы. Бүгінде ескі және жаңа астаналар еліміздің түкпір-түкпірінен мықты студенттерді тартады. Орталықтар мен аймақтар арасындағы экономикалық, әлеуметтік, мәдени алшақтық ұлғайғанын көрсетеді.
Қаржыландыруды алғаннан кейін жетекшілердің көпшілігі университеттердің инфрақұрылымын жаңартуға кіріседі. Азырақ материалдық адам капиталының ұлғаюына қарағанда, жаңа ғимараттар мен жатақханалар түріндегі көрінетін өзгерістер туралы хабарлау оңайырақ. Аймақтық университеттердің мұғалімдердің еңбек нарығында бәсекеге түсуі және өздерінің ғылыми мектептерін дамытуы қиын. Сондықтан олардың көпшілігінің басшылығы ең аз шығын жолын таңдайды – адамға инвестиция салудан гөрі инфрақұрылымды жаңартуға инвестиция салу.
Жоғары білімді дамытудың бұрынғы стратегиясы аясында жергілікті жоғары оқу орындарына түсетін студенттерге арналған квоталар әзірленді, сәйкесінше, мемлекеттік тапсырмаларды орындауға күш салды.
Елордаларда жоғары оқу орындарын таңдайтын студенттердің саны жылдан-жылға артып келеді, аймақтық жоғары оқу орындарының бәсекеге қабілеттілігі артпайды, Алматыда жылжымайтын мүлік бағасы күрт өсуде, жатақханалар саны әлі де аз.
Ұлттық жобаның негізгі мақсатының бірі ғылыми-зерттеу белсенділігін арттыру болды. Енгізілген шаралар қалаған нәтижелерге әкелмеді, бірақ оң көрсеткіштер де бар екенін айта кету керек.
Мысалы, диссертациялар үшін рецензияланатын Scopus немесе WoS журналдарында үш жарияланым туралы 2011 жылғы талап ғылымның дамуын емес, басылымдарды сатып алу нарығын ынталандырды. Министрліктің жарамды жарияланымдарды үшінші Scopus квартиліндегі және одан жоғарылар үшін шектеу арқылы талаптарды қатайту әрекеті зерттеушілерге қаржылық жүктемені арттырды. Бас тарту деректері бойынша 2022 жылдан бері 25 орыс және 11 қазақ мақаласы алынып тасталды (төрт қабаттасу).
Халықаралық конференциялар, жарияланымдар, бірлескен ғылыми зерттеулер, аспирантура – елдер арасындағы өзара әрекеттестік деңгейі өте жоғары болды. Сондықтан ұлттық жобаның жалпы логикасын алу заңдылыққа айналды.
Еліміздің алдында тұрған міндеттердің күрделілігіне қарамастан, бір нәрсені анық айтуға болады: ойын ережелерін жылдам өзгерту (ұлттық жобалар басталғаннан бірнеше жыл өткен соң жабу) және әрбір жаңадан жаңа заңдар енгізу үлкен қателік. Ғылымды ынталандыру жобаларының табысы орташа болған Ресейдің өзінде 10 жыл бойы қаржыландырудың бірдей ережелері сақталып, жоба аяқталғаннан кейін ғана табысқа баға беріле бастады. Қазақстандық университеттер дамудан гөрі жаңа ережелерге бейімделуге көбірек уақыт бөледі.
Өткен жылдың соңында ел алдында білім беру басымдықтарын, әсіресе өңірлік университеттерді дамыту, ғылыми-зерттеу бағдарламаларын күшейту және әлемдік білім беру үрдістерімен интеграциялау контекстінде қайта қарау міндеті тұрды. Студенттер мен ғылыми кадрларды тарта алатын және ғылыми-зерттеу бағдарламаларын, оның ішінде халықаралық ғылыми қауымдастықтармен ынтымақтастықты нығайта алатын бәсекеге қабілетті өңірлік университеттерді дамыту үшін жағдай жасау маңызды.
708 рет оқылды
