Фото: Sputnik / Болат Шайхинов
Тәуелсіздік – халқымыздың сан ғасырлық арманының ақиқаты, елдігіміздің ең биік белесі. Бұл күн — азаттық үшін күрескен бабалардың рухына тағзым етіп, жер тәуелсіздігін, ел еркіндігін қастерлейтін ерекше мереке. Ұлттың рухын көтеріп, жүректе намыс отын жағатын да – осы Тәуелсіздік. Қазақ поэзиясында бұл тақырыпқа арналған туындылар әр дәуірдің үнін, қайсарлық пен арманды, елдік пен еркіндіктің құнын терең сезіндіреді.
Жұбан Молдағалиев – Мен қазақпын
Мен - қазақпын, мен баймын, байтақ елмін,
Қайта тудым, өмірге қайта келдім.
Мен мың да бір тірілдім мәңгі өлмеске,
Мен Ленин есімін айта келдім.
Мен - қазақпын, қаныммен, сүйегіммен,
Сән - салтанат, салтымды сүйемін мен.
Бақ орнатам басына моланың да,
Мұрагермін оған да, иемін мен.
Тағдыр мені мирастан арылтпасын,
Тоқтатпасын, тостыртып сарылтпасын.
Ұзын болып аяққа оралмасын,
Тұсау болып адымды тарылтпасын.
Алдан көрген әр таңым арай маған,
Кері баспан, кейінге қарайламан.
Үлгісімен тірілу, тірілтудің,
Маған жаңа модадай қарайды адам.
Қарай берсін, ол маған жарасады.
Қабат көрсін «қалаша», «далашаны».
Тымағы мен қалпағын кезек киіп,
Қутыңдайды қазақтың қара шалы.
Қыз да шашын уақытқа қарап өріп,
Кисе де сәт қамзол мен қамқа бөрік,
О заманнан келді деп сөгуші жоқ,
Жүр оны да модаға бала көріп.
Түбіріндей қайыңның бақта тұрған,
Орындыққа мен алғаш шаққа отырғам.
Театрда, үйде де енді көрсең,
Шіренемін патшадай тақта отырған.
Уақыт - шыңға қолымды артып келем,
Өзгеге ұқсап, өзіме тартып келем.
Ар жағына Айдың да көзім жетті,
Ертеңімді содан да артық көрем.
Қонақ келсе, қымыз да, қазы да бар,
Құсбек болса, бүркіт те, тазы да бар.
Жерге отырса, көрпе мен жастық әзір,
Өзге десе, өзге де қазына бар...
Бірақ мені баяғы түз демесін,
Тіміскілеп «шыл», «шылық» іздемесін.
Менің құлқым емес ол, жала маған,
Көксегендей көктемнен күз елесін.
Әлдекімдер жүрегі сіркелеген
Ұлт атына уларын бүрке берген.
Көргенсіздік, пасықтық, надандығын
«Қазақшылық» дегенмен бүркелеген.
Жоқ, жоқ, маған ондайды жапсырмасын
Еңкеймейді ездікке тақсыр басым.
Жаным ада қараңғы қалтарыстан,
Менен тапқан адалдық ақ сырласын.
Мен көптікпін, жалғыздың елі емеспін,
Мен жақсыға анамын, ене емеспін.
Жүз паспорты болса да «қазақ» деген,
«Шылықшылдар», «шылшылдар» - мен емеспін.
Мен аулақпын бөлексіп бәлденуден.
Үйренбеймін «ұлттықты» әлдекімнен.
«Қазақпын» деп қаңбақтай көшіп жүрмен,
«Мұсылманмын» деп және сәлде кимен.
Мен - қазақпын, жаныммен, жүрегіммен,
Еңбек өмір, ер өмір, жыр өмірмен.
Алабөтен болмаймын өзгелерден,
Өзгемен бір өзім боп жүремін мен.
«Қазақпын» деп досқа айтам ұғысатын,
Мақтан етсін атақты туысы атын.
«Қазақпын» деп жауға айтам қасақана,
Біліп қойсын, болса ойы жұғысатын.
Мен - қазақпын, адамзат, бір балаңмын.
Кетігіңе кірпіш боп кіл қаландым.
Октябрьде, космостық дәуірде де
Барлаушысы боп жүрмін бұл ғаламның.
Кешір мені, күндеме «тентегіңді»,
Көрдім, рас, көбіңнен ерте күнді.
Әркім, бірақ не ексе, соны орады,
Көсіп алып жатқам жоқ мен тегінді.
Бергені емес құдайдың, бұл ұлықтың,
Тағдырыма патшалық сырын ұқтым.
Бір мүшесі болғаным қандай бақыт
Коммунистік партиядай ұлылықтың!
Сондықтан да биіктеп барады елім,
Барады ұлы Отаным - балалы елім.
Жер бетінде ырысты бір мен болсам,
Бақытсызға өзімді балар едім.
Болмысыңда ешкім жоқ оза туған.
Шыр етіп ол ақ қолын соза туған.
Мен де солай талпынып, қанаттандым,
Барсам барам Айға да өз атыңнан.
Дау - жанжалдың сонда еріп келмесін тек,
Жауыздықты жер - ана жерлесін тек.
Сөйлейін мен төтенше елшіңдей бір,
Адам ұлын мақтан ғып жерлесім деп.
Кешір мені, күндеме «тентегіңді»,
Көсіп алып жатқам жоқ мен тегінді.
Мен туралы дастан да - сен туралы,
Менше көрсең, менше ойлап ертеңіңді.
Мен - қазақпын, жан Отан, бел балаңмын.
Махаббаты сенікі жер - даламның.
Ана сүйсе бір жүрек, менше сүйсін,
Кешір мені, аса айтсам - мен де адаммын.
Құптасаң да, сөксең де сен өзің біл;
Кейде асқақтау сөйлесем мен өзім бір,
Құлағы естіп кенеттен, тілі шыққан
Саңырау - сақау құлқындай мінезім бұл.
Кешір, ана, еркеңді елпілдеген.
Есесі бұл мың жылдың желпінбеген.
Дүр сілкіндім өзіңнің қанатыңмен,
Еркін келем тек сенің еркіңменен.
Тақтар өшті елімді елсінбеген,
Шақтар өшті мендейді менсінбеген.
Атым бар да, жоқ еді фамилиям,
Енді о да бар, оны да сенсің берген.
Қандай дүние жетеді балауына!
Бәрі сенің, жан Отан, қалауыңа!
Өз бейнеңдей әлемге түр танылып
Қазақстан гербі де, жалауы да.
Мен - қазақпын, биікпін, байтақ елмін,
Қайта тудым, өмірге қайта келдім.
Мен мың да бір тірілдім мәңгі өлмеске -
Айта бергім келеді, айта бергім!
Қалқаман Сарин – Тәуелсіздік
Еркіндігім.
Қасиеттім.
Қастерлім.
Өзің барда өзегімде жоқ шер мұң!
Кеше сенің келбетіңді арман ғып,
Боданына бұғауландық басқа елдің.
Бабалардың басын тігіп бәйгеге,
Аналардың жанарына жас бердің!
Уа, Еркіндік,
қош келдің!
Өзегімді өртке ораған қоғамда,
Өз үйіме өзім өгей болам ба?!
Алшаң басып жүре алмаса алты алаш
Азаттығым! Қадірің де жоқ онда!
...Саған жету қиын болса қаншалық,
Сақтап тұру қиынырақ одан да!
Алла берген азаттықтың әр сәті-
Аманат қой
Маған,
Саған
Оған да!
Саясатқа сермей алмай семсерді,
Езгі күнге тері қылдым еңсемді!
Желтоқсанда жалын атып жастығым,
Құрсау болған темір қоғам теңселді!
Есте даңқы қыршындардың қалды ма,
Сексен алты ерлігім бе-ей, ең соңғы!?
Уа, еркіндік,
Құның немен өлшеңді!?
Уа, еркіндік!
Құның немен өлшенді?!
Сені көксеп
Боздақтарым өлсе өлді!
Сенсің менің ең ғажайып өлеңім,
Ең шуақты,
Ең шырайлы,
Ең шерлі!
Әр таңыңды сүйіншілеп тұрайын-
Құдай берген ғұмырымда өлшеулі!
Мұхтар Шаханов – Желтоқсан алаңы
Сәл аялдап, тағзым етпей бұл алаңнан өтпеңдер.
Желтоқсанда ызғырықтан тітіркеніп көк пен бел,
Бұл жер, қалқам, асқақ рух жарылысы өткен жер,
Қайта оянған ұлт намысы қызыл қанға бөккен жер,
Ерте есейген ару қызды шаштан сүйреп, тепкен жер,
Жатты мұнда естен танып күзге айналған көктемдер.
Алаң шетін қоршап тұрған шыршаларға алакөк,
Жас бүлдіршін, сезіміңді жанар етіп қарап өт.
Сол арадан сатқындық та елестейді қара бет,
Қара беттің көбі бүгін дара тұлға, дара бет.
Жас бүлдіршін, мұз құрсанған шыршаларға қарап өт,
Заманыңның жеңісі мен жеңілісін санап өт.
Ұлттың бағы жанар ма екен хас тұлпары, нары жоқ,
Кемсітпекші «желтоқсанның жалаң аяқтары» деп.
Жоқ!! Кешегі сын сағатта көкірегінде жанып от,
Тұрған солар аяз сорған қызыл беттің ары боп,
Дәуірінің тауығына шашылған тары боп.
Тірліктегі әр ісіңнің жаңғырығы болады
Бұл табиғи жасырын заң өзгеріссіз қалады,
Сол заңға сені бақыт, не сор іздеп табады.
..Дүниені дүр сілкінткен жас толқынның саналы
Даңқын ешкім, ешкім бүркей алмас. Оны да еске салады
Желтоқсанның бас алаңы, қайсар рух алаңы.
Ақберен Елгезек – Заңдылық
Бар әлемге сәуле шашса ғажап Күн,
Жаңа тыныс алып келер таң күліп.
Олай болса, алтын жүрек Қазақтың,
Таңбасынан Күн шығуы заңдылық!
Жарып шығып тас түнегін азаптың,
Шаңырақтан нұр сауласа, таң болып.
Әз-дүниеге ғашық болған Қазақтың,
Киіз үйді сүюі де заңдылық!
Арасынан соғыс пенен таластың,
Жеңімпаз боп шығатұғын паң болып.
Тұлпар мінез, сұңқар болмыс, Алаштың,
Пырақтарын пір тұтуы заңдылық!
Ой найзасын жарқылдатса жасын қып,
Бір түйір сөз жарқырайтын шам болып.
Үйлесімді табиғатқа ғашық ұлт,
Гүлді өрнекті сүюі де заңдылық!
Киесіндей бақыт пенен азаттың,
Төбесінде жайнап тұрса сам тұнып.
Тәңірісін сүйетұғын қазақтың,
Зеңгір көкті сүюі де заңдылық!
Күнді күткен мекен етіп таң астын,
Көкейінде «дербес!» сөзі жаңғырып.
Періштеге ғашық болған Алаштың,
Қыран құсты сүюі де заңдылық!
Шаһарларын абат қылып, жасыл қып,
Келешекке көш түзеген мәңгілік.
Көктегенді көксеп жүрген асыл ұлт,
Аспан түсін таңдағаны заңдылық!
Құрсауында мың бұлқынып тозақтың,
Бас алаңды желтоқсанда қан қылып.
Жамандыққа жаны бөтен қазақтың,
Аман қалып, өсуі де заңдылық!
Алты құрлық, сан көршіммен жарастым,
Бәрі маған бас шайқайды таң қалып.
Жеңімпаздық тарихы да Алаштың,
Қайталанып келуі де заңдылық!
